ონიომანია (შოპოჰოლიზმი)

ონომანია

ონომანია, ან ნივთების ყიდვაზე დამოკიდებულება, ფსიქოემოციური მდგომარეობაა, როდესაც ახალი ნივთების შეძენა ადამიანისთვის დასვენებად, გართობად და ცხოვრების აზრად იქცევა. მაღაზიებში სიარულისას შოპოჰოლიკი განიცდის ადრენალინის მოზღვავებას, უჩნდება ძალაუფლების, თავისუფლებისა და საკუთარ ცხოვრებაზე კონტროლის მოპოვების ილუზია.ამ შეგრძნებებისთვის ისინი მზად არის უკანასკნელი კაპიკები დახარჯონ და საყიდლებისთვის სესხიც კი აიღონ. რაც ხშირად იწვევს ფსიქოლოგიურ, სოციალურ და ფინანსურ სირთულეებს, რომლებიც უარყოფითად აისახება ადამიანის ცხოვრების ხარისხზე.

ახალი ნივთების შეძენა დამოკიდებულებად ნელ-ნელა იქცევა და ეს პროცესი შეიძლება მოიცავდეს შემდეგ ფაზებს:

1. გართობის და სიამოვნების ეტაპი – ადამიანი შოპინგს განიხილავს, როგორც მხიარულ და სასიამოვნო აქტივობას.
2. ჩვევის ჩამოყალიბება – ნელ-ნელა ახალი ნივთების შეძენა ხდება არა უბრალოდ სურვილი, არამედ განტვირთვის, სტრესის შემცირების ან ემოციების მართვის საშუალება.
3. კომპულსიური შოპინგი – ადამიანი ვეღარ აკონტროლებს საკუთარ სურვილებს და განიცდის “მოთხოვნილებას” რაიმეს შეძენის. ამ ფაზაში ყიდვა ხდება არა საჭიროების, არამედ ემოციური იმპულსის საფუძველზე.
4. დამოკიდებულება – საყიდლები ხდება ცხოვრების ერთ-ერთი მთავარი ნაწილი. ადამიანი განიცდის შფოთვას, დისკომფორტს ან დეპრესიას, როდესაც ვერ ყიდულობს. ხშირად ყიდულობს ნივთებს, რომლებიც არ სჭირდება, არ იყენებს, ან იწვევს ფინანსურ სირთულეებს.

როდის ვამბობთ, რომ ადამიანი დამოკიდებულია:

ონომანიის დიაგნოზის დასასმელად, უნდა გამოვლინდეს შემდეგი ნიშნები მინიმუმ 12 თვის განმავლობაში:

•  შესყიდვების მუდმივი სურვილი და დაგეგმვა – ადამიანი მუდმივად ფიქრობს შოპინგზე, გეგმავს, რა იყიდოს შემდეგი.
•  კონტროლის დაკარგვა – ვერ აკონტროლებს შესყიდვების რაოდენობას, ხშირად აჭარბებს ბიუჯეტს.
• ემოციური ცვლილებები შოპინგის გამო – სიამოვნება ყიდვის დროს, მაგრამ დანაშაულის, სირცხვილის ან დეპრესიის განცდა შემდეგ.
•  შოპინგის საჭიროებად აღქმა ემოციური სტრესის დროს – ადამიანი მიმართავს ყიდვას, როგორც დეპრესიის, შფოთვის ან მარტოობის შემცირების საშუალებას.
•  ფინანსური პრობლემების ან ვალების არსებობა – ადამიანი აგრძელებს შესყიდვებს ვალების აღებით ან მთლიანი ბიუჯეტის დახარჯვის მიუხედავად.
• უსარგებლო ნივთების შეძენა – ყიდვა მხოლოდ აქტის გამო, ხშირად ნივთები რჩება გამოუყენებელი.
• მოტყუება და დამალვა – ოჯახის წევრების ან მეგობრების მოტყუება იმის დასამალად, თუ რამდენ ფულს ხარჯავს ან რა იყიდა.
•  სხვა საქმიანობების უგულებელყოფა – სამსახურის, სწავლების, სოციალური ურთიერთობების უკანა პლანზე გადაწევა შოპინგის გამო.
• ქცევითი ციკლი:

ონომანიის ძირითადი ნიშანი არის განმეორებადი ქცევითი ციკლი:

• შფოთვა → შეძენის სურვილი → შოპინგი → დროებითი სიამოვნება → დანაშაული და შფოთვა → ციკლის გამეორება.

რისკფაქტორები და შესაძლო გამომწვევი მიზეზები:

ონომანია შეიძლება გამოწვეული იყოს სხვადასხვა ფაქტორით, მათ შორის ფსიქოლოგიური, ბიოლოგიური და სოციალური:

1. ფსიქოლოგიური ფაქტორები:

• ემოციური სიცარიელე ან დაუკმაყოფილებლობა.
• დეპრესია ან დაბალი თვითშეფასება.
• სტრესისა და შფოთვის მართვის შეუძლებლობა.
• იმპულსური ქცევები.

2. ბიოლოგიური ფაქტორები:

• დოფამინის დისბალანსი თავის ტვინში, დამოკიდებულება სიამოვნების ინტენსიურ შეგრძნებაზე ახალი ნივთების შეძენის დროს.
• თავის ტვინის დაჯილდოების სისტემის ჰიპერაქტიურობა ახალი ნივთების შეძენის დროს.
• გენეტიკური მიდრეკილება ქცევითი აშლილობებისკენ.

3. სოციალური და კულტურული ფაქტორები:

• რეკლამები და სოციალური ქსელები, რომლებიც მიმართულია შესყიდვების წახალისებისკენ.
• მატერიალიზმის კულტურული პრიორიტეტი და წარმატების შეფასება ფინანსური მიღწევებით.
• მომხმარებლური ქცევის წახალისება მეგობრების ან სოციალური წრის მიერ.

ონომანიის შესაძლო შედეგები:

ფინანსური სირთულეები:

• ვალების დაგროვება და გადაუხდელი კრედიტები.
• ფინანსური სტრესის ზრდა, რაც უარყოფითად აისახება ცხოვრების სხვა ასპექტებზე.

ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემები:

• შფოთვისა და დეპრესიის გაძლიერება.
• საკუთარი თავისადმი უკმაყოფილების და დანაშაულის შეგრძნება.
• იმედგაცრუება ცხოვრების მიმართ და კონტროლის დაკარგვის განცდა.

სოციალური პრობლემები:

• ურთიერთობების დაძაბვა ოჯახის წევრებთან, მეგობრებთან ან პარტნიორებთან.
• იზოლაციისა და სოციუმიდან მოწყვეტის რისკი.

სამუშაოსთან დაკავშირებული სირთულეები:

• პროფესიული ვალდებულებების უგულებელყოფა ან სამუშაოს მიმართ ინტერესის დაკარგვა.
• კარიერული წინსვლის შეფერხება ან შემცირება.

მკურნალობის შესაძლო გზები:

ონომანიის მართვა მოითხოვს კომპლექსურ მიდგომას, რომელიც მოიცავს ფსიქოლოგიური, მედიკამენტური და სოციალური მხარდაჭერის მეთოდებს:

1. ფსიქოთერაპია:

• კოგნიტიურ-ბიჰევიორული თერაპია (CBT):
  • ეხმარება პიროვნებას აკვიატებული ქცევებისა და აზრების იდენტიფიცირებასა და შეცვლაში.
• ჯგუფური თერაპია:
  • მსგავსი პრობლემების მქონე ადამიანებთან გამოცდილების გაზიარება და ემოციური მხარდაჭერა.

2. მედიკამენტური მკურნალობა:

• ანტიდეპრესანტები, რომლებიც ახდენენ სეროტონინისა და დოფამინის ბალანსირებას.
• ანქსიოლიტიკები შფოთვის სიმპტომების შესამცირებლად.
• იმპულსური ქცევების კონტროლისთვის სხვა ფსიქოტროპული საშუალებები, საჭიროებისამებრ.

3. ჯანმრთელი ჩვევების ჩამოყალიბება:

• როგორიცაა სპორტი, მედიტაცია ან შემოქმედებითი ჰობი.
• მკაცრი ბიუჯეტის დაწესება.

 

პაციენტისთვის სასარგებლო რეკომენდაციები

თუ თქვენ განიცდით ონიომანიის ნიშნებს, გაითვალისწინეთ შემდეგი რჩევები:

1. გააკეთეთ ყოველდღიური ჩანაწერები:

   • აღნუსხეთ თქვენი ხარჯები, რათა უკეთ გააცნობიეროთ, რამდენი თანხა იხარჯება და რაზე.
   • სცადეთ ხარჯვის ძირითადი მიზეზების გამოვლენა, მაგალითად: ემოციური დაძაბულობა, მოწყენილობა ან სოციალური ზეწოლა.

2. დააწესეთ მკაცრი ბიუჯეტი:

   • წინასწარ განსაზღვრეთ, რა თანხას გამოყოფთ სხვადასხვა საჭიროებისთვის.
   • შეამცირეთ შესყიდვები და დაიცავით საკუთარი ფინანსური გეგმა.

3. შეარჩიეთ ალტერნატიული აქტივობები:

   • შოპინგის ნაცვლად დაკავდით ისეთი აქტივობებით, რომლებიც ხელს შეუწყობს სტრესის მოხსნას, მაგალითად: ვარჯიში, მედიტაცია, წიგნის კითხვა ან ხატვა.

4. დაფიქრდით შესყიდვამდე:

   • შოპინგის დროს დაუსვით საკუთარ თავს შემდეგი კითხვები:
     • ნამდვილად მჭირდება ეს ნივთი?
     • მაქვს მისი ყიდვის ფინანსები?
     • მოვიცდი 24 საათი, სანამ გადავწყვეტ შეძენას.

5. შეამცირეთ ვიზუალური სტიმულები:

   • ეცადეთ თავიდან აირიდოთ რეკლამები, რომლებიც გიბიძგებენ იმპულსურ შესყიდვებზე.
   • დროებით გათიშეთ ონლაინ შოპინგის აპლიკაციები ან ანგარიშები სოციალურ ქსელებში.

6. მიმართეთ პროფესიონალურ დახმარებას:

   • მიმართეთ ფსიქოლოგს ან ფსიქიატრს, რომლებიც სპეციალიზდებიან ქცევითი აშლილობების მართვაში.
   • ჩაერთეთ ფინანსური კონსულტაციის სესიებში ვალების მართვისთვის.

7. დაიწყეთ ფსიქოთერაპია:

   • კოგნიტიურ-ბიჰევიორული თერაპია დაგეხმარებათ აკვიატებული აზრებისა და ქცევების კონტროლში.
   • ჯგუფური თერაპია ემოციური მხარდაჭერის მიღების ეფექტური საშუალებაა.

8. მოიძიეთ ტექნოლოგიური ინსტრუმენტები:

   • გამოიყენეთ ფინანსების მართვის აპლიკაციები ხარჯების კონტროლისთვის.
   • დააწესეთ შეზღუდვები ონლაინ შესყიდვებისთვის.