გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა (GAD)
შფოთვა ადამიანის ბუნებრივი დაცვითი მექანიზმია. ეს “განგაშის” შეგრძნება, გვეხმარება უსაფრთხოების დაცვასა და რისკების განსაზღვრაში. თუმცა, როდესაც გამოიხატება გადაჭარბებულად, შეიძლება დაგვაჯეროს, რომ ჩვენს გარშემო ყველაფერი იმაზე ბევრად ცუდადაა, ვიდრე რეალურად. მომატებულო შფოთვისას ადამიანს მოიცავს ნეგატიური ფიქრები და ახდენს მოვლენების კატასტროფიზაციას.
გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობისას (GAD), შფოთვა ინტენსიურია და მუდმივი, ადამიანს ხელს უშლის ყოველდღიურ ფუნქციონირებაში. შფოთვის ხარისხი გარე მოვლენების არაპროპორციულია ან სპეციფიური საფრთხის ობიექტი საერთოდ არ არსებობს. ადამიანი ცდილობს, არ იფიქროს გონებაში შემოჭრილ თემებზე, რომელიც შფოთვას მატებს, თუმცა ეს მის კონტროლს სცდება. გუნებ-განწყობა, ენერგია ქვეითდება, გამღიზიანებლობა და თვითკრიტიკული აზრები იმატებს. ძილი ხდება ზედაპირული, ირღვევა გამოღვიძებებით.
გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა ვლინდება ბავშვობაში და ზრდასრულ ასაკში. მისი სიმპტომები მსგავსია პანიკური აშლილობის, ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობისა და სხვა სახის შფოთვითი აშლილობის, მაგრამ თითოეული განსხვავებული ფსიქიკური დაავადებაა.
შფოთვითი აშლილობის ნიშნები:
- შფოთვა, მუდმივი ან/და დროში გახანგრძლივებული
- მოვლენებთან შეუსაბამო, არაპროპორციული შფოთვა
- ჩვეული სიტუაციების, მოვლენების საფრთხედ შეგრძნობა/განხილვა
- გეგმების, გადაწყვეტილებების ყველაზე უარეს შედეგებზე ფიქრი
- არასწორი გადაწყვეტილების მიღების შიში
- გაურკვევლობის შიში, ზუსტი გეგმის არ ქონის შემთხვევაში შიში
- წუხილი, ცუდი წინათგრძნობა, დაძაბულობა, შიში
- მოდუნების სირთულე
- გუნებ-განწყობის დაქვეითება
- ძილის დარღვევა
- ხშირად, გამღიზიანებლობა
- კონცენტრაციის უნარის დაქვეითება
- უენერგიობა, დაღლილობა
- ხმაურის მიმართ სენსიტიურობა
შფოთვას ხშირად თან ახლავს ფიზიკური გამოხატულებები. ადამიანი ღელავს, რომ ეს შეგრძნებები შესაძლოა სხეულებრივი პრობლემიდან გამომდინარეობდეს და შფოთვა კიდევ უფრო იმატებს. შესაძლოა გამოვლინდეს:
- პულსის აჩქარება
- ოფლიანობა
- ეპიგასტრული დისკომფორტი
- პირის სიმშრალე
- თავბრუსხვევა
- ყელში ბურთის გაჭედვის შეგრძნება
- სუნთქვის გართულების შეგრძნება
- გულმკერდში სიმძიმის, მოჭერის შეგრძნება
- მოუსვენრობა
- კიდურებში ჩხვლეტის, გაბუჟების შეგრძნება
- საერთო სისუსტე
- დისპეფსიური მოვლენები
- კუნთების დაძაბულობა
შფოთვა ან ფიზიკური სიმპტომები იწვევს მნიშვნელოვან დისტრესს ყოველდღიურ ცხოვრებაში, სოციალურ, სამუშაო ან სხვა სფეროებში. შფოთვითი აშლილობისას, შფოთვა მუდმივია და შინაარსი რასაც ადამიანი უკავშირებს შფოთავს იცვლება მიმდინარე მოვლენებთან ერთად.
რისკ ფაქტორები:
გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობის დიაგნოზი ქალებში მეტია. შემდეგმა ფაქტორებმა შეიძლება გაზარდოს მისი განვითარების რისკი:
-
პიროვნული ფაქტორები
მაგალითად, თუ არის მორცხვი, ფრთხილი, აქვს დაბალი თვითშეფასება.
-
გენეტიკა
ნათესავებში შესაძლოა ვლინდებოდეს გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა ან სხვა სახის ფსიქიკური აშლილობა.
-
ნეგატიური გამოცდილებები
გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობის მქონე ადამიანებს ხშირად აქვთ მნიშვნელოვანი ცხოვრებისეული ცვლილებების, ტრავმული ან უარყოფითი გამოცდილება. სხვადასხვა ქრონიკულმა დაავადებებმა ან ფსიქიკური ჯანმრთელობის სხვა დარღვევებმა ასევე შეიძლება გაზარდოს რისკი.
გართულებები
გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა მნიშვნელოვნად აქვეითებს ცხოვრების ხარისხსს. მუდმივი შფოთვის გამო:
- მცირდება სწრაფად და ეფექტურად ფუნქციონირების უნარი
- რთულდება კონცენტრაცია
- ქვეითდება ენერგია
- იზრდება დეპრესიის რისკი
- ნაკლები დრო ეთმობა პროდუქტიულ აქტივობებს
გენერალიზებულმა შფოთვითმა აშლილობამ ასევე შეიძლება გამოიწვიოს ფიზიკური ჯანმრთელობის გაუარესება:
- კუჭ-ნაწლავის პრობლემები, როგორიცაა კუჭის წყლული, გაღიზიანებული ნაწლავის სინდრომი
- თავის ტკივილები, შაკიკი
- ქრონიკული ტკივილი
- ძილის დარღვევები
- გულ-სისხლძარღვთა პრობლემები
გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა ხშირად გვხვდება ფსიქიკური ჯანმრთელობის სხვა პრობლემებთან ერთად. ფსიქიკური ჯანმრთელობის ზოგიერთი დარღვევა, რომელიც ჩვეულებრივ ხდება გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობის დროს, მოიცავს:
- სპეციფიკური ფობიები
- პანიკური აშლილობა
- პოსტ ტრავმული სტრესული აშლილობა
- ობსესიურ კომპულსიური აშლილობა
- დეპრესია
- სუიციდური ფიქრები
- ნივთიერებებზე დამოკიდებულება
როგორ გავუმკლავდეთ გენერალიზებულ შფოთვით აშლილობას?
გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობისას თავის ტვინის ქიმიური ბალანსები ირღვევა. მის გამოვლინებაში ასევე მნიშვნელოვან როლს თამაშობს გენეტიკური, სოციალურ-ეკონომიკური და ცხოვრებისეული სტრესული ფაქტორები.
შესაბამისად, აუცილებელია კომპლექსური და კომბინირებული მკურნალობა, რომელიც თავისთავად მოიცავს ფსიქოთერაპიულ და მედიკამენტური მკურნალობის კომბინაციას.
- კოგნიტიურ-ბიჰევიორული თერაპია (CBT): ეხმარება პაციენტს, ჩაანაცვლოს ნეგატიური აზრები და შეამციროს შფოთვითი სიმპტომები. ავითარებს კონკრეტულ უნარებს, რათა მართოთ “საშფოთველი” და დაგეხმაროთ თანდათანობით დაუბრუნდეთ იმ აქტივობებს, რომლებსაც თავიდან იცილებთ შფოთვის გამო. https://mentalclinic.ge/treatment-methods/psychotherapy/
- მედიკამენტური თერაპია: ძირითადად ექიმ-ფსიქიატრის მიერ https://mentalclinic.ge/services/psychiatrist-consultation/ შედგენილი მკურნალობა მოიცავს ანტიდეპრესანტებსა და ანქსიოლიზურ საშუალებებს. ასევე ინდივიდუალურად საჭიროებისამებრ სხვა ჯგუფის პრეპარატები.https://mentalclinic.ge/treatment-methods/medical-treatment/