დეპრესია
რა არის დეპრესია?
დეპრესია გუნება-განწყობის დარღვევაა და ამ დროს ადამიანს ეუფლება დაუძლეველი სიცარიელის, სევდის, უიმედობის და უინტერესობის განცდა. გარემოს ნეგატიური ელფერი ეძლევა, ყოველდღიური აქტივობები გაუსაძლისად რთულდება, ჩვეული ინტერესები მცირდება, ადამიანებთან კონტაქტის სურვილი ქრება. დადებითი ემოციებისა და ბედნიერების განცდის უნარი იკარგება.
დეპრესიის ნიშნებია:
- გახანგრძლივებული სევდა და უიმედობა
- დაქვეითებული გუნება-განწყობა
- ანჰედონია ანუ სიამოვნების მიღების უნარის დაქვეითება
- ინტერესების დაქვეითება
- ენერგიის დაქვეითება
- ინსომნია ან ჰიპერსომნია
- საუბრის ტემპის შენელება
- ჰიგიენის დაცვის სირთულე
- კონცენტრაციის დაქვეითება
- თვითშეფასების დაქვეითება
- თვითრწმენის დაქვეითება
- თვითკრიტიკული აზრები
- ჭარბი ცრემლიანობა
- სუიციდური აზრები
- შრომისუნარიანობის დაქვეითება
- ფსიქომოტორული შენელება
- წონის ცვლილება მადის ცვლილების ფონზე (მატება,კლება)
გლოვა ახლობელი ადამიანის დაკარგვისას, სევდა განქორწინებისას ან სხვა ცხოვრებისეული სირთულეებისას სავსებით ნორმალურია. დეპრესია არ არის უბრალოდ სევდა ან ცუდი ხასიათი, მისი სიმპტომები არღვევს ცხოვრების ყველა ასპექტს, ყოველდღიური ფუნქციონირება ხდება გაუსაძლისად რთული.
დეპრესია მრავალნაირი ფორმით ვლინდება, გამოვყოთ რამდენიმე ტიპს, რომელთა შორის დიდი დეპრესიული ეპიზოდი, ანუ კლინიკური დეპრესია ყველაზე ხშირად დიაგნოსტირდება.
დეპრესიის ძირითადი ტიპები:
დიდი დეპრესიული ეპიზოდი ( MDD )
დიდი დეპრესიული ეპიზოდი ანუ “კლინიკური დეპრესია” მძიმე ფსიქიკური დაავადებაა. დიაგნოსტირებისათვის საჭიროა ზემოთ ჩამოთვლილი ნიშნებიდან დროში გახანგრძლივებულად გამოიხატებოდეს ხუთი ან მეტი ნიშანი, იწვევდეს ადამიანის ცხოვრების ხარისხის მნიშვნელოვან დაქვეითებას, ემოციურ დისბალანსსა და ფსიქოსოციალურ დისტრესს.
სეზონური აფექტური აშლილობა ( SAD )
გუნება-განწყობის ამ დარღვევას სეზონური პატერნი აქვს. სიმპტომები ვლინდება ზამთარში, ტემპერატურის ვარდნისას და მზის სინათლის შემცირებისას.
დისთიმია
დისთიმია უწყვეტი მიმდინარეობის, ქრონიკული აფექტური აშლილობაა. ხშირად მას ადამიანის ხასიათობრივ თავისებურებას მიაკუთვნებენ და წლების განმავლობაში დიაგნოსტირება არ ხდება. ამ შემთხვევაში გამოხატული დეპრესიული სიმპტომატიკა დიდ დეპრესიულ ეპიზოდთან შედარებით მსუბუქია.
პოსტპარტუმ ანუ მშობიარობის შემდგომი დეპრესია
მშობიარობის შემდგომ გამოხატულ დეპრესიულ სიმპტომატიკას, რომელიც ამოიწურება არა უგვიანეს 2 კვირის ეწოდება “Baby blues”. თუ სიმპტომები დროში ხანგრძლივდება და მწვავდება, ამ შემთხვევაში ეჭვი ჩნდება პოსტსამშობიარო დეპრესიაზეა. სტატისტიკურად შვიდიდან ერთი ქალი განიცდის მშობიარობის შემდგომ დეპრესიას.
ბიპოლარული აშლილობა
ბიპოლარული აშლილობის ერთერთი ფაზა არის დეპრესია. ამ დროს ადამიანი განიცდის გუნებ-განწყობის უკიდურესად პოლარიზებულ, ურთერთსაპირისპირო მდგომარეობებს-დეპრესიას და მანიას/ჰიპომანიას, მათ შორის ინტერვალებში კი სრულ რემისიას (ნორმას). ბიპოლარობა არ ნიშნავს დღის მანძილზე გუნებ-განწყობის ხშირ ცვლილებას, არამედ ხანგრძლივი დეპრესიული ან მანიის ეპიზოდების ცვალებადობას, მათი უწყევტი შენაცვლებით ან მათ შორის რემისიული პერიოდით.
რამ შეიძლება გამოიწვიოს დეპრესია?
- ბიოლოგიური ფაქტორები. ცვლილებები თავის ტვინში, ნეიროტრანსმიტერების აქტივობაში
- გენეტიკა. ოჯახის წევრებში დეპრესიის არსებობა
- სტრესი და ტრავმები. მძიმე ცხოვრებისეული მოვლენები
- ჰორმონალური დისბალანსი
- სხვა ფსიქიკური და ფიზიკური დაავადებები
დეპრესიის რისკ ფაქტორები
- პიროვნული მახასიათებლები, როგორიცაა დაბალი თვითშეფასება, დამოუკიდებლობის სირთულე, თვითკრიტიკულობა, პესიმიზმი
- ტრავმული და სტრესული ფაქტორები, ფიზიკური ან სექსუალური ძალადობა, ფინანსური პრობლემები, რთული ურთიერთობები, ახლობლის გარდაცვალება
- ნათესავები, რომლებსაც აქვთ გუნება-განწყობის ან სხვა ფსიქიკური აშლილობები
- სხვა მენტალური ჯანმრთელობის პრობლემა წარსულში
- ალკოჰოლის, ნარკოტიკების (მათ შორის რეკრეაციული გამოყენებისას) მოხმარება
- ქრონიკული დაავადებები, სიმსივნეები, შეზღუდული უნარები…
- მედიკამენტები, რომლებიც იწვევს დეპრესიულ სიმპტომატიკას
- ჰორმონალური ცვლილებები
როდის მივმართოთ სპეციალისტს?
განწყობის და ხალისის დროებითი ცვალებადობა ყველას გამოუცდია, რაც სავსებით ნორმალურია. მაგრამ, დეპრესია არ არის მხოლოდ სევდის განცდა და გუნება-განწყობის დაქვეითება. მისი სიმპტომები მუდმივია და მნიშვნელოვნად არღვევს ჩვეულ ფუნქციონირებას, ადამიანის ფიქრებსა და ქცევას. ყოველდღიური მოქმედებები ხდება რთული, ქვეითდება ენერგია, ინტერესი, ხალისი, შრომისა და სწავლის უნარი…
თუ თვლით, რომ დეპრესიული სიმპტომები დროთა განმავლობაში არ შემსუბუქდა არამედ გაუარესდა და არღვევს თქვენს კეთილდღეობას მიმართეთ სპეციალისტს რათა მიიღოთ საჭირო დახმარება- ფსიქოთერაპიული, მედიკამენტური ან კომბინირებული.
როგორ ხდება დეპრესიის მკურნალობა?
დეპრესიის მკურნალობისთვის ეფექტურია ფსიქოთერაპია და მედიკამენტები.
- მედიკამენტური თერაპიის მიზანია თავის ტვინის ქიმიური ბალანსის კორექტირება და სიმპტომების შემცირება. ძირითადი სამკურნალო მედიკამენტი ანტიდეპრესანტია, მათ შორის ძირითადად სეროტონინის უკუმიტაცების სელექტიური ინჰიბიტორის ( SSRI) ჯგუფის. ექიმის გადაწყვეტილებით, სიმპტომების უკეთესი მენეჯმენტისათვის ინდივიდუალური საჭიროებისამებრ შესაძლოა მკურნალობის ტაქტიკაში კომბინირებული იყოს სხვა ჯგუფის პრეპარატები. https://mentalclinic.ge/treatment-methods/medical-treatment/
- კოგნიტიურ-ქცევითი თერაპია (CBT)- ფოკუსირდება ნეგატიური პატერნის ფიქრებისა და ქცევების იდენტიფიკაციასა და კორექტირებაზე. https://mentalclinic.ge/treatment-methods/psychotherapy/
- ჯგუფური თერაპია- პაციენტებს აძლევს შესაძლებლობას გააზიარონ გამოცდილებები და მიიღონ მხარდაჭერა. ეფექტურია სოციოლური უნარ-ჩვევების გაუმჯობესებისთვის, რადგან დეპრესის ერთ-ერთი ნიშანი იზოლაცია და ჩაკეტილობაა. https://mentalclinic.ge/treatment-methods/group-therapy/